سرامیک یکی از مصالحی و متریالی است که همواره در صنعت ساختمان‌سازی به‌کار برده می‌شود. استفاده از انواع سرامیک در عرصه معماری قدمت بسیار زیادی دارد و از گذشته‌های دور در سراسر جهان از این قطعات براق و صیقلی برای مصارف مختلفی استفاده می‌شده است.
هر چند که سرامیک‌ها در ابعاد و طرح‌های متفاوتی نسبت به کاشی‌ها تولید و به بازار عرضه می‌شوند، اما فرآیند نصب و اجرای سرامیک و کاشی نسبتا یکسان است و نصاب کاشی از عهده نصب و اجرای سرامیک در بیشتر موارد برمی‌آید. در این مطلب قصد داریم پس از تعریف سرامیک و شرح کاربردهای آن، به معرفی انواع سرامیک بپردازیم
سرامیک چیست؟
سرامیک‌ها قطعاتی از خاک رس هستند که با مواد فلزی و غیرفلزی ترکیب می‌شوند و پس از قرار گرفتن در کوره، قابل استفاده خواهند شد.
برخلاف تصور رایجی که وجود دارد سرامیک تنها به پوشش استفاده شده برای کف ساختمان‌ها گفته نمی‌شود، بلکه این ماده در صنایع مختلف نیز کاربرد دارد.
به‌طور کلی به هر سنگی که از ترکیب خاک رس، فلدسپات، سیمان یا سایر مواد شیمیایی ساخته شده است، سرامیک گفته می‌شود. این ترکیبات ممکن است گاهی به‌شکل نیمه‌شیشه‌ای و شفاف در دسترس باشد که بیشتر برای ساخت ظروف استفاده می‌شود.
وجه تسمیه سرامیک را می‌توان به یک واژه یونانی با تلفظ کراموس و به‌معنی شیء پخته شده در حرارت مرتبط دانست. صرف نظر از انواع سرامیک و کاربرد آن در صنایعی مانند پزشکی، قطعات ساخته شده برای کامپیوتر، ساخت اجاق گاز‌های خانگی و موارد مشابه، در این مطلب در تامیناتور می‌خواهیم کاربرد سرامیک را در صنعت ساختمان‌سازی مورد بررسی قرار دهیم و انواع سرامیک‌های ساختمانی را نام ببریم.
مراحل ساخت سرامیک
برای ساخت سرامیک ابتدا مواد اولیه را با نسبت‌های مشخصی با یکدیگر ترکیب کرده و سپس به مخلوط حاصل شده آب اضافه می‌کنند. در مرحله بعد خمیر به‌دست آمده را در قالب‌های مخصوص می‌ریزند و این مواد را با استفاده از دستگاه‌های پرس فشرده می‌کنند.
سپس مواد سفت شده حاضر در قالب‌ها را درون کوره قرار می‌دهند تا تحت دمای خاصی سفت شود و استقامت آن بالا رود. در مرحله بعد سرامیک‌های نیمه‌آماده را از درون کوره خارج می‌کنند و روی آن طرح و شکل مورد نظر را رسم خواهند کرد.
گام بعدی در ساخت سرامیک‌ها زدن لعاب روی کار است. بعد از زدن لعاب سرامیک‌ها مجددا درون کوره قرار داده می‌شوند تا لعاب روی کار سفت و سخت شود و در نهایت آماده استفاده شود.
انواع لعاب سرامیک
همان‌طور که اشاره کردیم مرحله نهایی ساخت سرامیک را لعابکاری و قرار گرفتن مجدد سرامیک در کوره تشکیل می‌دهد. اما لعاب چیست و به چند دسته مختلف تقسیم می‌شود؟
لعاب یک پودر شیشه‌ای است که روی کار قرار داده شده و پس از حرارت دیدن ذوب می‌شود و به‌عنوان یک پوشش صاف و صیقلی سطح سرامیک را می‌پوشاند.
در کارخانه‌های امروزی برای لعابکاری سرامیک‌ها، یا بدنه کار را درون دوغاب لعاب قرار می‌دهند یا به‌وسیله دستگاه‌های ویژه پودر لعاب را روی سطح کار می‌پاشند.
نکته‌ای که باید در هنگام لعابکاری به آن توجه شود، پایین‌تر بودن نقطه ذوب لعاب به نسبت نقطه ذوب بدنه سرامیک است. در غیر این صورت با قرار گرفتن سرامیک درون کوره، بدنه کار قبل از لعاب ذوب خواهد شد و فرم و شکل اصلی خود را از دست خواهد داد.
لعاب‌ها انواع مختلفی دارند که عبارت هستند از:
دسته‌بندی لعاب براساس ساختار آن‌ها
لعاب‌ها براساس ساختار کلی به دو دسته لعاب‌های فاقد سرب و لعاب‌های سربی تقسیم می‌شوند که هرکدام از این دو نوع خود به انواع دیگری تقسیم خواهند شد.
لعاب‌های فاقد سرب را می‌توان در دسته‌های زیر جای داد:
- لعاب با قلیایی کم
- لعاب با قلیایی زیاد یا لعاب پرسلان
- لعاب براتی
لعاب‌های سربی نیز به انواع زیر تقسیم می‌شوند:
- لعاب سربی مخلوط
- لعاب سربی ساده
- لعاب حاوی برات
دسته‌بندی لعاب‌ها برحسب میزان مقاومت آن‌ها
انواع سرامیک‌ها براساس لعابی که می‌خورند در برابر مواد شیمیایی مقاومت متفاوتی از خود نشان می‌دهند. بر همین اساس می‌توان لعاب‌ها را نسبت به مواد شیمیایی و واکنش در برابر آن‌ها در گروه‌های زیر تقسیم‌بندی کرد:
- لعاب ضداسید معمولی
- لعاب ضدباز
- لعاب ضداسید ویژه
- لعاب ضداسید متوسط
- لعاب ترکیب‌ناپذیر
دسته‌بندی لعاب‌ها براساس صیقلی بودن
بهتر است بدانید که همه لعاب‌ها از یک میزان جلا و درخشش برخوردار نیستند، بلکه میزان صیقلی بودن آن‌ها با یکدیگر متفاوت است و همین نکته سبب شده است که انواع سرامیک براساس میزان صیقلی بودن لعاب آن‌ها، به چند دسته مختلف تقسیم شوند. در زیر انواع لعاب با توجه به میزان صاف بودن و درجه حرارت آن‌ها دسته‌بندی شده‌اند:
- لعاب پرسلان که یک لعاب بسیار مقاوم و سخت است و بیشتر برای سرامیک‌های کف مورد استفاده قرار می‌گیرد. دمای ذوب این نوع لعاب بین 1150 تا 1250 درجه سانتی‌گراد متغییر است.
- لعاب اپک که به‌دلیل کریستالیزه بودن سطح بسیار صافی دارد و در تولید انواع سرامیک مورد استفاده قرار می‌گیرد. دمای ذوب این نوع لعاب بین 1050 تا 1150 درجه سانتی‌گراد متغییر است.
- لعاب معرق که بیشتر برای سرامیک‌های دیواری مورد استفاده قرار می‌گیرد و برخلاف بالا بودن میزان صیقلی آن، از سختی کمتری به‌نسبت سایر لعاب‌ها برخوردار است. دمای حرارت این نوع لعاب از 780 تا 880 درجه سانتی‌گراد است.
- لعاب مات که میزان صافی آن بسیار کم و نزدیک به صفر است، اما در عوض استقامت بسیار بالایی در برابر مواد شیمیایی از خود نشان می‌دهد. از لعاب مات برای انواع سرامیک کف و بدنه استفاده می‌شود و نقطه ذوب آن عددی بین 1050 تا 1200 درجه سانتی‌گراد است.
کاربرد انواع سرامیک
برخی از افراد تصور می‌کنند که کاشی یک نوع مصالح ساختمانی برای پوشش دیوارها است و سرامیک به پوششی گفته می‌شود که در کف بنا کاربرد دارد. بهتر است بدانید این تصور یک باور نادرست است و کاشی جزء انواع سرامیک محسوب می‌شود.
به عبارت دیگر کاشی‌ها به‌دلیل مقاومت کمتری که دارند در موارد نادری برای پوشاندن کف بنا مورد استفاده قرار می‌گیرند. کاشی‌ها همچنین از قدرت ضدآب و عایق بودن کمتری برخوردار هستند به‌همین دلیل معمولا برای کف محیط‌هایی که در تماس مستقیم با آب هستند از سایر انواع سرامیک استفاده می‌شود.
در مجموع می‌توان کاربرد انواع سرامیک‌ها را برای ساختمان‌سازی در موارد زیر خلاصه کرد:
- پوشش کف ساختمان‌های اداری
- پوشش کف ساختمان‌های پزشکی و تجاری
- پوشش کف بناهای مسکونی
- پوشش کف پارکینگ خودرو
- پوشاندن دیوارهای خارجی ساختمان
- استفاده به عنوان پوشش ضدآب دیوار سرویس بهداشتی و حمام
- استفاده در دیوارهای آشپزخانه
- استفاده به عنوان عایق ضدآب برای کف استخر و سونا
- پوشش سقف ساختمان‌ها با کاربری متفاوت
- استفاده به‌عنوان سرامیک چاه توالت
- استفاده از سرامیک برای ساخت انواع روشویی و وان حمام
ویژگی انواع سرامیک
سرامیک‌ها ویژگی‌های منحصر به‌فردی دارند و همین مساله دلیل اصلی محبوبیت و کاربرد فراوان آن‌ها در صنعت ساختمان‌سازی محسوب می‌شود. مهم‌ترین ویژگی سرامیک‌ها در موارد زیر خلاصه می‌شود:
- مقاومت بسیار بالا در برابر رطوبت و نفوذ آن به سطح زیرین سرامیک
- مقاومت بسیار بالا در برابر شست‌شو با مواد شیمیایی
- امکان شست‌وشوی آسان
- مقاومت در برابر وارد شدن فشار بالا و مناسب برای کف بناهای مختلف
- سختی بسیار زیاد در برابر نور خورشید و ثابت بودن رنگ و طرح سرامیک
- عایق صوتی
- استقامت بالا در برابر آتش‌سوزی و حرارت
- تنوع بسیار زیاد در طرح و رنگ
- مقرون به‌صرفه بودن در مقایسه با سایر متریال‌های ساختمانی
انواع سرامیک
سرامیک‌های ساختمانی در انواع مختلفی تولید و به بازار عرضه می‌شوند و تنوع بالا در کیفیت و کاربری انواع سرامیک می‌تواند رضایت گروه‌های مختلف مصرف‌کننده را به دست آورد.
در بالا انواع لعاب استفاده شده برای ساخت سرامیک را معرفی کرده و اشاره کردیم که سرامیک‌ها با توجه به لعابی که می‌خورند می‌توانند به انوع مات، براتی، ضد اسید و انواع دیگر تقسیم شوند.
به عبارت دیگر نوع لعاب سرامیک در تقسیم‌بندی آن نقش به‌سزایی دارد و خود می‌تواند به‌عنوان معیاری برای دسته‌بندی انواع سرامیک در نظر گرفته شود.
سرامیک‌ها در اندازه و رنگ‌های مختلفی وجود دارند، اما به‌طور کلی می‌توان آن‌ها را براساس لعاب به دو دسته عمده سرامیک‌های بالعاب و بدون لعاب تقسیم کرد. همچنین انواع سرامیک با توجه به کیفیت آن در سه حالت درجه 1، درجه 2 و درجه 3 در دسترس هستند.
در زیر انواع سرامیک را با توجه به مواد تشکیل‌دهنده و ساختار کلی آن‌ها گروه‌بندی کرده‌ایم:
سرامیک گرانیتی
در ساختار این نواع سرامیک از خاک رس بدون کربنات کلسیم استفاده شده است و سپس در مدل‌های مختلف رنگ‌آمیزی می‌شود. سرامیک گرانیتی با وجود این‌که لعاب ندارد، از سطح صافی برخوردار است که نتیجه پولیش دادن با سنباده‌های مخصوص است.
سرامیک پرسلان
این نوع سرامیک یکی از مقاوم‌ترین انوع سرامیک است که به‌دلیل حرارت دیدن در دمای بسیار زیاد از استحکام بیشتری برخوردار است.
ضخامت سرامیک‌های پرسلان به نسبت سایر انواع بیشتر است و از قدرت نفوذ بسیار پایینی برخوردار هستند. به همین دلیل جزء بهترین سرامیک‌ها برای کف بناهای مختلف محسوب می‌شوند.
سرامیک موزاییکی
سرامیک‌های موزاییکی از انواع سرامیک‌های موجود هستند که در ابعاد بسیار کوچکی ساخته می‌شوند و سپس با قرار گرفتن در کنار هم، یک سرامیک بزرگ را تشکیل می‌دهند.
سرامیک‌های موزاییکی می‌توانند در اشکال متنوعی تولید شوند و معمولا یک طرح واضح را با قرار گرفتن در کنار یکدیگر ترسیم می‌کنند.
منبع : کارچی داری